Februari markeert de maand van Tournée Minérale, waarbij velen ervoor kiezen om een maand lang geen alcohol te drinken. Een perfecte gelegenheid om eens stil te staan bij het alcoholgebruik op de werkvloer.
Elke werkgever kan geconfronteerd worden met een medewerker die duidelijk onder invloed is van alcohol of drugs op het werk verschijnt. Werkgevers of leidinggevenden weten vaak niet hoe reageren: Wat zeg je? Zijn sancties op hun plaats? Moet er hulp geboden worden? In deze blog bekijken we enkele vaak gestelde vragen rond alcoholgebruik op de werkvloer.
Wat zegt onderzoek?
De World Health Organisation (WHO) onderstreept dat overmatig alcoholgebruik de efficiëntie en veiligheid op het werk kan aantasten, terwijl het ook een breed scala aan sociale, psychologische en medische problemen met zich mee kan brengen.
In België worden de kosten die verband houden met alcoholgebruik op de werkvloer geschat op een aanzienlijke 2,2 miljard euro.
Recent onderzoek van Securex (2021) onthulde interessante bevindingen:
- 15% van de Belgische werknemers consumeert meer dan 10 glazen alcohol per week.
- Alleenstaande werknemers met kinderen lopen bijna tweemaal zoveel risico op overmatig alcoholgebruik in vergelijking met werknemers met een partner of zonder kinderen.
- Risicofactoren voor overmatig alcoholgebruik zijn onder meer een leidinggevende functie, alleenstaand ouderschap, telewerk en leeftijd.
Een preventief alcohol- en drugsbeleid
Om problemen te voorkomen of adequaat te kunnen reageren wanneer ze zich voordoen, zijn werkgevers verplicht om een alcohol- en drugspreventiebeleid te voeren, zoals voorgeschreven door CAO nr. 100. Dit beleid legt de nadruk op een preventieve benadering van het probleem. Het doel is functioneringsproblemen als gevolg van alcohol- en druggebruik te voorkomen en gepast te reageren als ze toch opduiken. Indirect kan dit ook leiden tot de invoering van een adequate bedrijfscultuur. Het is aanbevolen de interne preventieadviseur te betrekken bij de uitwerking en invoering van het alcohol- en drugsbeleid.
Kan je een dronken werknemer ontslaan om dringende reden?
Alcoholgebruik op het werk rechtvaardigt niet automatisch een ontslag om dringende reden. Rechters kijken naar de omstandigheden van het alcoholgebruik. Hier volgen enkele voorbeelden:
Wel een geldige reden voor ontslag om dringende reden:
- in dronken toestand een verkeersongeval veroorzaken bij privéverplaatsing met een bedrijfswagen;
- herhaaldelijk en zonder rechtvaardiging afwezig zijn wegens alcoholgebruik;
- zich herhaaldelijk in kennelijke staat van dronkenschap op het werk aanbieden en dit ondanks eerdere verwittigingen.
- …
Geen geldige reden voor ontslag om dringende reden:
- in kennelijke staat van dronkenschap verkeren tijdens een receptie die door de werkgever wordt georganiseerd en waarbij alcoholgebruik is toegestaan;
- in kennelijke staat van dronkenschap op het werk toekomen wanneer het om een alleenstaand feit gaat voor een werknemer die verschillende jaren anciënniteit heeft en nog nooit een verwittiging heeft gekregen;
- …
Samengevat: De dringende reden in geval van dronkenschap moet geval per geval worden onderzocht rekening houdend met de specifieke omstandigheden van het alcoholgebruik. Win steeds advies in vooraleer je een beslissing neemt.
Mag je als werkgever alcoholtesten (laten) uitvoeren?
Neen, testen op de werkvloer mag niet zomaar. Alcoholtesten zijn een inmenging in de persoonlijke levenssfeer en moeten strikt worden omkaderd. Voor werknemers met een risicofunctie zijn testen onder voorwaarden toegestaan. Voor anderen enkel met expliciete toestemming.
Regels over het testen op drugs en alcohol moeten sowieso opgenomen zijn in het alcohol- en drugbeleid van de organisatie. Het gebruik van testen moet in het arbeidsreglement staan. Daarnaast moet het arbeidsreglement ook vermelden wanneer getest kan worden, wie kan testen, wat er gebeurt met een positief resultaat, enzovoort.
Er wordt een verschil gemaakt tussen:
- Ademtesten en psychomotorische testen: deze testen kunnen een bijkomend middel zijn om te bepalen of de werknemer zijn werk naar behoren kan uitvoeren. Er mogen geen sancties worden genomen die enkel gebaseerd zijn op het resultaat van de test, bijkomende vaststellingen van de functioneringsproblemen blijven noodzakelijk. De werknemer moet zijn toestemming geven voor de test, en ‘at random’ testen mag niet.
- Medische testen: Voor testen die een medische handeling inhouden (bijvoorbeeld bloedproef) zijn er juridische regels. Enkel een arbeidsarts kan een bloedproef afnemen.
In de praktijk
Samenwerken met een medewerker of collega die kampt met alcohol- of drugsproblemen is complex en gevoelig.
Directe confrontatie is vaak niet de beste aanpak vanwege mogelijke subjectiviteit, inbreuk op privacy en ontkenning van het probleem. Bovendien kan onder invloed zijn leiden tot agressief gedrag. In dergelijke situaties is het belangrijk om concrete feiten te benoemen en te handelen volgens de regels over alcoholgebruik en veiligheidsvoorschriften. Een duidelijk beleid en heldere regels zijn essentieel.
Bij functioneringsproblemen moet de werknemer hierop worden aangesproken, met nadruk op preventie door te wijzen op de risico’s voor eigen veiligheid en die van anderen, gevolgd door toepassing van preventiebeleid.
Het doel en de aanpak van het gesprek zal natuurlijk verschillen afhankelijk van of het gaat om een eenmalig incident of een terugkerend probleem.
Als het probleem zich echter blijft voordoen, dan zijn sancties zoals opgenomen in het arbeidsreglement niet te vermijden. Belangrijk is om als werkgever eerst preventieve maatregelen te nemen en pas als laatste middel sancties opleggen, met inachtneming van de juiste procedures zoals vastgelegd in het arbeidsreglement.
Kortom, een duidelijk beleid en heldere communicatie zijn essentieel om alcohol- en drugsgerelateerde problemen te voorkomen en aan te pakken binnen jouw bedrijf. Zorg voor een gezonde werkomgeving waar iedereen zich veilig en gewaardeerd voelt.
Wat kan POP Consult & Coaching voor jouw organisatie betekenen?
We bieden niet alleen de juiste juridische documenten over dit onderwerp, maar we organiseren ook workshops voor jouw leidinggevenden om effectief op te treden in dergelijke situaties. Want een preventiebeleid is pas effectief als het wordt ondersteund door communicatie en begeleiding. In geval van concrete en acute problemen kun je ook bij ons terecht voor advies en ondersteuning. Meer weten?